Co nas łączy z Czechami?

Współpraca na granicy

Wspólna droga Polski i Czech do demokratycznych rządów i wyzwolenia spod reżimu komuny zaczyna się początkiem lat 80'. To właśnie wtedy w obu krajach rozpoczęła się akcja solidarnościowa dążąca do przełomowych zmian ustrojowych. Polacy, w tym młode pokolenie, znają opowieści o ruchach Solidarności głównie z własnego podwórka. Tymczasem te wykraczały poza sąsiednią granicę.

Działacze opozycyjni z Polski i Czechosłowacji podjęli równie trudną i długą drogę do demokracji, współpracując ze sobą w podziemiu. Pierwsze kontakty miały miejsce już w 1978 roku, a w trzy lata później narodziła się Solidarność Polsko-Czechosłowacka. Była to pierwsza międzynarodowa struktura opozycyjna w bloku sowieckim. Dla czechosłowackiej opozycji, Solidarność była inspiracją i wsparciem.

Solidarność Polsko-Czechosłowacka została powołana w celu wymiany informacji między opozycjonistami obojga krajów, dotyczących ruchów demokratycznych na ich terenie, a także represji ze strony władz komunistycznych. Siatka współpracowników doprowadziła też do powstania punktów przerzutowych, poprzez które transportowano ważny sprzęt i niezależne wydawnictwa, literaturę, instruktaże i dokumenty.

Dzięki współpracującej z Solidarnością grupie tłumaczy powstawały polskie przekłady zakazanej w tamtym okresie czeskiej i słowackiej literatury. Odbywały się polsko-czechosłowackie spotkania na granicy czy wspólne marsze ekologiczne, a nawet głodówki protestacyjne. Jednymi z najbardziej wymownych akcji były polskie protesty i demonstracje na rzecz uwolnienia więźnia politycznego i działacza Solidarności po stronie czeskiej Petra Pospichala.

Solidarność Polsko-Czechosłowacka zainicjowała także powstanie Wschodnioeuropejskiej Agencji Informacyjnej. Za jej największe osiągnięcie uznaje się Międzynarodowe Seminarium „Europa Środkowa. Kultura na rozdrożu – pomiędzy totalitaryzmem a komercjalizmem”, które odbyło się we Wrocławiu w 1989 roku. Dwa tygodnie później w Czechosłowacji rozpoczęła się aksamitna rewolucja.

Dwa kraje, jedna wizja

W pierwszych latach funkcjonowania, działania na rzecz Solidarności Polsko-Czechosłowackiej prowadziły przede wszystkim ośrodki w Pradze i we Wrocławiu, a następnie kolejne powstały w Brnie i w Warszawie. Obecnie niewiele inicjatyw poświęca się pamięci o tej wyjątkowej, budującej współpracy.

zdjęcie: goodlooking.pl

Jedną z ciekawszych, którą podjęło Narodowe Centrum Kultury oraz Good Looking Studio była polsko-czeska „Ściana kultury”, czyli murale na temat solidarnościowej kooperacji obu krajów odsłonięte jednocześnie w Warszawie i w Pradze 9 października 2020 roku. Murale te powstawały równolegle i angażowały zarówno polskich, jak i czeskich artystów, co dodatkowo podkreśliło ich związek z historią.