Festiwal Themersonów Skarpa 2013

W tym roku przypada 25. rocznica śmierci Stefana i Franciszki Themersonów. Z tej okazji Rada Miasta Płocka ogłosiła rok 2013 rokiem Themersona. - W czasie jego trwania staramy się przybliżać mieszkańcom Płocka postać i twórczość jednego z najwybitniejszych płocczan i jego żony. Kulminacją tych starań jest  rozpoczynający sie w Płocku październikowy Festiwal Themersonów Skarpa. Tym razem hasłem przewodnim dla prezentacji themersonowskiego dorobku będzie teatr - mówił Piotr Bogusław Jędrzejczak, dyrektor artystyczny Festiwalu.

Płocki Festiwal włącza się w cykl wydarzeń poświęconych Themersonom, które odbywają się nie tylko w Polsce. Wydawnictwo jednej z najważniejszych europejskich galerii sztuki współczesnej Tate Galery w Londynie wydało książkę Stefana „The Table that run away to the woods” („O stole, który uciekł do lasu”),  w Londynie zorganizowane zostały wystawy rysunków i obrazów Franciszki, jedna pod patronatem Komisji Europejskiej Na początku roku łódzkie Muzeum Sztuki otworzyło wystawę „Themersonowie i Awangarda”, a w listopadzie w Warszawie odbędą się Dni Themersonowskie. Na październik zapowiedziano wydanie drukiem kilku książek Stefana.

Płocki Festiwal gościć będzie Jasię Reichardt z Londynu, spadkobierczynię Themersonów i opiekunkę londyńskiego archiwum Themersonów, która służy nieocenioną pomocą przy wszystkich przedsięwzięciach związanych z Themersonami. W Muzeum Żydów Mazowieckich będziemy mogli obejrzeć scenografię Franciszki do spektaklu „Król Ubu” wg Alfreda Jarry’ego w reżyserii Michaela Meschke, który przyjedzie do nas ze Sztokholmu.

Król Ubu to dla Themersonów wyjątkowy bohater literacki. W swoim wydawnictwie Gaberbocchus Press wydali pierwszy angielski przekład tej książki. Jej właśnie poświęcona jest wystawa w Książnicy Płockiej. „Król Ubu”, którego akcja toczy się „ w Polsce czyli nigdzie” będzie przedmiotem dyskusji z udziałem znakomitych gości: m.in. Jana Gondowicza, Agaty Gwizdały, Piotra Szulkina i Małgorzaty Sady.

Do tego Płocka Galeria Sztuki pokaże rysunki Franciszki. Jej niezwykły związek ze Stefanem będzie jednym z tematów wystąpień podczas konferencji przygotowanej przez Państwową Wyższą Szkołę Zawodową „Muzy, kochanki, partnerki. Wielkie kobiety w cieniu wielkich mężczyzn”.

Zapraszamy także na koncerty, spektakle i pokazy filmów, które urozmaicą tegoroczną edycję Skarpy. W jej ramach otworzymy w Płocku ulicę Themersonów.

Głównymi organizatorami Festiwalu Themersonów Skarpa 2013 są Miasto Płock i Płocki Ośrodek Kultury i Sztuki, organizatorzami są: Książnica Płocka -  koordynator Roku Themersona w Płocku, Płocka Galeria Sztuki, Muzeum Mazowieckie w Płocku, Muzeum Żydów Mazowieckich w Płocku,  Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Płocku, Stowarzyszenie Teatr Per Se, Młodzieżowy Dom Kultury

Po raz pierwszy Festiwal odbywa się pod Honorowym Patronatem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Patronat objął także Prezydent Płocka.


PROGRAM  FESTIWALU

19 października / Płocka Galeria Sztuki (ul. Sienkiewicza 36) / Wstęp wolny
godz. 18 – Wernisaż wystawy „Ludzie i kreski – rysunki z lat 1950-1960” Franciszki Themerson + koncert Plock Percussion Duo/ Inauguracja Festiwalu Themersonów SkArPa 2013. 

Płocka Galeria Sztuki zaprasza na uroczyste otwarcie Festiwalu Themersonów SkArPa, odbywającego się w tym roku pod hasłem „Themerson i teatr”. W Galerii zaprezentowana zostanie wystawa, na której zobaczyć będzie można 25 rysunków muzy i współpracownicy patrona Festiwalu – Stefana Themersona – jego żony Franciszki. Wystawa w Płockiej Galerii Sztuki wpisuje się w trwający Rok Themersonowski i rozpoczyna cykl imprez odbywających się w mieście i organizowanych w płockich instytucjach kultury. Wystawa będzie czynna do 31 października.

Podczas otwarcia wystawy prac Franciszki Themerson zagra Plock Percussion Duo tworzony przez Adama Mieczykowskiego  i Michała Zawadzkiego.  PPC zadebiutował we wrześniu 2010 roku podczas I festiwalu SkArPa. Na program koncertu składają się oryginalne kompozycje muzyki perkusyjnej, które obejmują teatr instrumentalny z wykorzystaniem egzotycznego instrumentarium i technik multimedialnych.

20 października / Muzeum Mazowieckie (ul. Tumska 8) / Wstęp wolny
godz. 15 - „Lata dwudzieste, lata trzydzieste” – koncert z udziałem Sławomira Gałczyńskiego, Elizy Łochowskiej (śpiew) i Jarosława Domagały (akompaniament). Koncert towarzyszy konferencji naukowej „Muzy, kochanki, partnerki – wielkie kobiety w cieniu wielkich mężczyzn” organizowanej przez Państwową Wyższą Szkołę Zawodową w Płocku.

25 października / ul. Themersonów (obok Pływalni Miejskiej Jagiellonka)
godz. 10 - Uroczyste otwarcie ULICY THEMERSONÓW w Płocku połączone z happeningiem z udziałem dzieci z płockich szkół i przedszkoli. Gościem honorowym uroczystości będzie Jasia Reichardt.

25 października / Książnica Płocka (ul. Kościuszki 6) / Wstęp wolny
godz. 13 – Rok Stefana Themersona w Płocku. „Ubu według Themersonów. Ilustracje i wydawnictwa” – otwarcie wystawy  z udziałem Małgorzaty Sady autorki reportażu filmowego o Archiwum Themersonów w Londynie.

25 października / przyszła siedziba POKiS (ul. Tumska 13) / Wstęp wolny
godz. 16 - „Pan Tom buduje dom” – spektakl Stowarzyszenia Teatr Per Se oraz promocja książki „Był gdzieś haj taki kraj, Była gdzie taka wieś” - S. F. Themersonów (Wydawnictwo Widnokrąg)

Książkę „Pan Tom buduje dom” F.S. Themersonów od pierwszej kartki czyta się ze szczerą przyjemnością. Rytmiczne wersy to nie tylko świeżość języka, żwawe dialogi czy prostota, ale i pomysłowa zabawa czcionką oraz subtelne rysunki, bardzo ściśle związane ze słowem.  Czarna kreska Franciszki Themerson zajmuje tu równorzędną pozycje co dowcipny tekst Stefana. Dodaje mu lekkości i przejrzystości, często go „wypiera”. „Pan Tom…” to świetna i mądra lektura.

25 października / siedziba POKiS (ul. Tumska 9A) / Wstęp wolny
godz. 17 – „Wokół króla Ubu” – panel z udziałem m.in. : Małgorzaty Sady, Jana Gondowicza,  Piotra Szulkina, Michaela Meschke, Agaty Gwizdały. 

Warto przypomnieć, że to właśnie Themersonowie wydali pierwsze angielskie tłumaczenie „Ubu króla” Alfreda Jarry z rysunkami Franciszki. Cały tekst sztuki napisali odręcznie na kartach żółtego papieru. Książka jest wzorcowym przykładem bestlookera (jak określali swoje wydawnictwa Stefan i Franciszka). Ubu i Ubica wręcz panoszą się po stronach, między wersami przelewa się krew, kapią łzy i smarki, a jedna z rysunkowych postaci wznosi toast trącając kieliszkiem o napisane słowo. W 1952 roku Franciszka wykonała maski z papieru mache na otwarte czytanie sztuki Jarry'ego w Londynie, a 10 lat później została autorką lalek i scenografii do wspomnianej inscenizacji Meschke, z muzyką Krzysztofa Pendereckiego, w Sztokholmie. Przyniosło jej to złoty medal na Triennale Scenografii Teatralnej w Nowym Sadzie (1966) i stopień honorowego członka Union International de la Marionette za szczególne zasługi na polu teatru (1976). Na wiele lat „Król Ubu” stał się jej obsesją.

25 października / siedziba POKiS (ul. Tumska 9A) / Wstęp wolny
godz. 19 –projekcje filmów Themersonów: „Przygoda człowieka poczciwego”, „Oko i ucho”.

W latach 1930-1937 Stefan Themerson wraz z żoną Franciszką zrealizował, przy użyciu nowatorskich technik, pięć filmów awangardowych: „Aptekę”, „Europę”, „Zwarcie”, „Drobiazg melodyjny” i  „Przygodę człowieka poczciwego.” Uważane są za kamień milowy w historii polskiego kina eksperymentalnego i awangardowego. Filmy te tworzone były głównie za pomocą oryginalnego urządzenia, umożliwiającego fotografowanie klatka po klatce przedmiotów umieszczanych na przezroczystej kalce. Jedynie „Przygoda…” przetrwała czas wojny.

W 1931 Themersonowie zakładają S.A.F. –  Spółdzielnię Autorów Filmowych, w skład której wchodzą m.in.:  J. i E. Cękalscy, A. Ford, W. Jakubowska,  W. Lutosławski, S. Wohl), zajmującą się rozpowszechnianiem eksperymentalnej twórczości filmowej. W roku 1937 wydają f.a. (film artystyczny), czasopismo S.A.F.- u, poświęcone filmowi awangardowemu (teksty w języku polskim, francuskim i angielskim). W numerze 2. pisma ukazał się najważniejszy dotyczący filmu tekst Stefana „O potrzebie tworzenia widzeń”.

W Anglii powstały ich dwa kolejne i ostanie filmy eksperymentalne: „Calling Mr Smith” (Wzywamy Pana Smitha) – przekazujący prawdę o okrucieństwach zbrodni niemieckich i martyrologii narodu polskiego i „The Eye & the Ear” („Oko i ucho”)  – badanie powiązania obrazu z dźwiękiem (realizowane na podstawie precyzyjnych partytur).

Podczas festiwalu zaprezentujemy: „Przygodę Człowieka Poczciwego” z muz. S. Kisielewskego  (cz/b, 35 mm, 10 min., Warszawa, 1937)  oraz „Oko i Ucho” z muz. K. Szymanowskiego (cz/b, 35 mm, 10 min, Londyn, 1944/45).

26 października / Muzeum Żydów Mazowieckich (ul. Kwiatka 7) / Wstęp wolny
godz. 16 - Otwarcie wystawy poświęconej Themersonom, m.in. scenografii Franciszki Themerson (kostiumy i plansze) do jednej z najsłynniejszych na świecie inscenizacji sztuki „Ubu Król” Alfreda Jarry'ego - jej reżyserem był Michael Meschke (będzie gościem wernisażu), a muzykę napisał Krzysztof Penderecki.

Na wystawie, która do Płocka przyjedzie z Musik-och Teatermuseet w Sztokholmie, będzie można obejrzeć scenografię Franciszki Themerson (kostiumy i plansze) do jednej z najsłynniejszych na świecie inscenizacji sztuki „Ubu Król” Alfreda Jarry'ego - jej reżyserem był Michael Meschke (będzie gościem wernisażu), a muzykę napisał Krzysztof Penderecki. Spektakl miał premierę w Marionetteatern w Sztokholmie w 1964 r. Został zarejestrowany na video i będzie go można obejrzeć podczas otwarcia ekspozycji. Franciszka i Stefan Themersonowie wydali pierwsze angielskie tłumaczenie „Ubu Króla”, z rysunkami Franciszki. Wystawa będzie czynna do 15 listopada.

27 października  przyszła siedziba POKiS (ul. Tumska 13) / Wstęp wolny
godz. 11 - „Pan Tom buduje dom” – spektakl Stowarzyszenia Teatr Per Se.

Imprezy towarzyszące:

11 października / siedziba POKiS (ul. Tumska 9A) / Wstęp: 15 zł
godz. 19 – Translola – koncert w ramach projektów Alterstacja - kobiety i festiwalu Themersonów SkArPa 2013.

8 listopada / siedziba POKiS (ul. Tumska 9A) / Wstęp: 15 zł
godz. 19 – Pochwalone – koncert w ramach projektów Alterstacja - kobiety i festiwalu Themersonów SkArPa 2013.

19-20  października / Instytut Nauk Humanistycznych i Społecznych PWSZ  (ul. Gałczyńskiego 28)
od godz. 11 - Muzy, kochanki i partnerki: wielkie kobiety w cieniu wielkich mężczyzn – konferencja naukowa


8 listopada, godz. 19 / Płocki Ośrodek Kultury i Sztuki (ul. Tumska 9A) Pochwalone - koncert

Pochwalone to zespół, który składa się z ośmiu kobiet – feministek, etnolożek, poetek. Łączą polską muzykę folkową z ostrzejszymi, punk-rockowymi brzmieniami. W swoich tekstach cytują poezję, jak i fragmenty tradycyjnych pieśni ludowych. Podczas koncertów używają zapomnianych już instrumentów, jak płocką fidel, skrzypce barokowe, biłgorajską sukę czy turecki saz. W marcu tego roku Pochwalone wydały płytę „Czarny war”.

opr. K. Kozłowski